Zwykło się mawiać, że choroba nie wybiera, jednak w przypadku niektórych wirusów hepatotropowych, to mężczyźni znajdują się w znacznie gorszej sytuacji – nie dość, że częściej są narażeni na ekspozycję na wirusy i to u nich częściej dochodzi do zakażenia, to do tego częstsze jest również występowanie groźnych następstw zakażenia.
Wirusy hepatotropowe – co to takiego?
Wirusy hepatotropowe to wirusy, dla których miejscem docelowym negatywnego oddziaływania w organizmie człowieka jest wątroba. Takie wirusy dzieli się na wirusy pierwotnie i wtórnie hepatotropowe. Pierwsze z wymienionych niejako „specjalizują się” w zakażaniu komórek wątroby i wywoływaniu chorób tego narządu, w efekcie zakażenia rozwija się wirusowe zapalenie wątroby, czyli WZW. Natomiast wirusy wtórnie hepatotropowe to takie, które infekują przede wszystkim inne narządy, ale mogą również niszczyć komórki wątrobowe.
Do wirusów pierwotnie hepatotropowych zaliczamy:
- Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV – hepatitis A Virus),
- Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV – hepatitis B Virus),
- Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV – hepatitis C Virus),
- Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV – hepatitis D Virus),
- Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV – hepatitis E Virus).
W tej grupie dwa wirusy: HBV i HCV zasługują na szczególną uwagę, ponieważ poza ostrym zapaleniem, mogą przejść również w postać przewlekłego zapalenia wątroby z poważnymi konsekwencjami, takimi jak marskość narządu i rak wątrobowokomórkowy.
Do wirusów wtórnie hepatotropowych należą między innym:
- Wirus Epsteina-Barra – EBV,
- Wirus opryszczki zwykłej – HSV,
- Wirus cytomegalii – CMV,
- Wirus ospy wietrznej i półpaśca – VZV.
W jaki sposób dochodzi do zakażenia wirusami HBV i HCV?
Drogi przenoszenia wirusów HBV i HCV można omawiać wspólnie, gdyż są one do siebie bardzo zbliżone. Zarówno HBV, jak i HCV, przenoszone są drogą krwiopochodną poprzez kontakt z krwią zakażonej osoby przy jednoczesnym naruszeniu ciągłości tkanek, np. skóry. W przypadku obu wirusów do zakażenia może dojść także drogą kontaktów seksualnych, jednak ryzyko to jest niepomiernie wyższe w przypadku wirusa zapalenia wątroby typu B, podczas gdy dla HCV zależne jest od liczby jednoczesnych partnerów i współistniejących chorób przenoszonych drogą seksualną. Dlaczego? Otóż powodem takiej różnicy jest obecność HBV w wydzielinach z dróg płciowych, w nasieniu czy ślinie, podczas gdy HCV występuje tylko we krwi – zatem, aby doszło do zakażenia podczas kontaktów seksualnych, musi dojść do naruszenia ciągłości tkanek. Ryzyko zakażenia jest też wyższe u mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami.
W przypadku wirusa HBV ryzyko dotyczy również domowników zakażonej osoby podczas codziennych kontaktów. Stosowanie środków odurzających drogą donosową lub poprzez iniekcje z użyciem niesterylnego sprzętu, jak również dzielenia się przyrządami higienicznymi i kosmetycznymi, takimi jak cążki czy maszynka do golenia to również sytuacje sprzyjające transmisji obu wirusów. Do infekcji może też prowadzić tatuaż lub piercing wykonany w niesterylnych warunkach.
Szczególnie narażeni na zakażenie HBV i/lub HCV są mężczyźni, którzy:
- nie byli szczepieni przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (przeciw WZW C nie ma szczepionki), zaszczepieni mniej niż trzema dawkami lub o nieznanej historii szczepień (brak dokumentacji),
- mieszkają z osobami zakażonymi wirusem zapalenia wątroby typu B, do transmisji w warunkach domowych może dochodzić za pośrednictwem wspólnego używania przyborów higienicznych i/lub poprzez zaopatrywanie przez członków rodziny drobnych urazów,
- których partner seksualny jest zakażony HBV i/lub HCV lub może o tym nie wiedzieć,
- byli/są poddawani dializom,
- mieli transfuzje krwi w przeszłości (przed rokiem 1992),
- dzielili się strzykawkami, igłami i innym sprzętem, który przerywa ciągłość tkanek (także przyrządy kosmetyczne i higieniczne),
- mogli zostać zakażeni w życiu płodowym lub podczas narodzin,
- przebywali w szpitalu więcej niż 3 razy i/lub pobyt trwał dłużej niż 10 dni.
Więcej o czynnikach ryzyka zakażenia HBV i HCV dowiesz się tutaj.
Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C u mężczyzn – czy jest częstsze i groźniejsze niż u kobiet?
Według danych, na świecie więcej jest zakażonych mężczyzn niż kobiet. Na ten stan rzeczy mogą wpływać u mężczyzn takie czynniki, jak:
- nadmierne spożycie alkoholu,
- wiek, w którym doszło do zakażenia (powyżej 40. r.ż.),
- współwystępowanie innych zakażeń, takich jak HIV i HBV,
- współistnienie otyłości.
Dlaczego organizm mężczyzny gorzej radzi sobie ze zwalczaniem wirusa zapalenia wątroby typu B?
Według szacunków WHO na świecie w 2019 roku żyło około 296 milionów ludzi przewlekle zakażonych HBV, z których 820 tysięcy zmarło, głównie z powodu najcięższych następstw zakażenia, czyli marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Przewlekłe zakażenia HBV, jak i oba jego następstwa, częściej dotyczą płci męskiej, rak wątrobowokomórkowy również częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Dlatego niezmiernie istotne jest skorzystanie z profilaktyki swoistej, jaką jest szczepienie przeciwko WZW B, żeby nie dopuścić do zakażenia. Szczepienie przeciwko WZW B jest w Polsce obowiązkowe u wszystkich noworodków od 1996 roku, co doprowadziło do wysokiego poziomu zabezpieczenia przed tą infekcją. Niestety, rozwijające się i rosnące w siłę w ostatnich latach ruchy antyszczepionkowe spowodowały, że pełna realizacja tych szczepień spadła poniżej 90%. W przypadku osób dorosłych to szczepienie jest obowiązkowe i refundowane u pracowników ochrony zdrowia narażonych na zakażenie (w tym studentów kształcących się na kierunkach medycznych), pacjentów przewlekle zakażonych HCV, domowników osób przewlekle zakażonych HBV oraz osób w fazie zaawansowanej choroby nerek i chorych dializowanych. A czy Ty zostałeś zaszczepiony trzema dawkami?
Choć wszystkie mechanizmy odpowiedzialne zarówno za wyższą częstość zakażeń HBV, jak i cięższy przebieg choroby u mężczyzn, wciąż nie są do końca poznane, naukowcy są zgodni, że dalsze badania poświęcone temu zagadnieniu mogą być bardzo istotne dla tworzenia nowych i skuteczniejszych terapii – szczególnie w przypadku mężczyzn.
Mężczyźni i przewlekłe zakażenie HCV
Przewlekłe WZW C częściej dotyczy mężczyzn. Nie ma formy profilaktyki swoistej w postaci szczepień, dlatego niezmiernie ważna jest znajomość dróg przenoszenia wirusa i sposobów ochrony nieswoistej. Obejmują one unikanie wszelkich zachowań związanych z możliwością zakażenia oraz stosowanie profilaktyki transmisji zakażeń przenoszonych drogą kontaktów seksualnych (prezerwatywy). W przypadku zabiegów związanych z ryzykiem naruszenia ciągłości skóry należy zwracać uwagę na używanie narzędzi jednorazowych, a jeśli to niemożliwe – odpowiednią ich sterylizację, na przestrzeganie zasad higieny i dezynfekcji sprzętu. Nie korzystaj z przyrządów takich jak cążki do skórek, maszynki do golenia oraz sprzęt do przyjmowania substancji psychoaktywnych, które były używane przez inne osoby. Nie można zapomnieć też o tzw. profilaktyce wtórnej, czyli testach w kierunku zakażenia. Wykrycie wirusa w krótkim czasie od zakażenia i skuteczne leczenie zapobiega negatywnym skutkom w postaci uszkodzenia wątroby, ale również jest uznawane za formę profilaktyki zakażenia, ponieważ zapobiega zakażaniu kolejnych osób i dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.
Terapia przewlekłego zakażenia HBV i HCV
O ile możliwe jest całkowite wyleczenie przewlekłego zakażenia HCV, to jednak nie nabywasz w ten sposób odporności na ponowne zakażenie tym wirusem, nadal zatem jest konieczne przestrzeganie zasad chroniących przez infekcją oraz testowanie w kierunku zakażenia. Dostępne są wysoce skuteczne schematy terapeutyczne, które w ciągu 8 lub 12 tygodni prowadzą do wyleczenia z zakażenia HCV, ale odpowiedź na terapię przeciwwirusową u płci męskiej jest nieznacznie gorsza w porównaniu do kobiet. W przypadku przewlekłego WZW B, wirus HBV integruje się z materiałem genetycznym gospodarza, dlatego całkowite usunięcie patogenu z organizmu jest niemożliwe. W związku z brakiem możliwości całkowitej eliminacji z organizmu, podstawowym celem terapii jest uzyskanie trwałego zaniku materiału genetycznego wirusa w surowicy krwi. W takiej sytuacji terapia jest praktycznie dożywotnia, ponieważ jej przerwanie prowadzi do ponownego pojawienia się wirusa we krwi. Zarówno kwalifikacja do leczenia, jak i sama terapia przeciwwirusowa przewlekłych zakażeń HBV jak i HCV, jest bezpłatna dla osób ubezpieczonych. Podjęcie leczenia przeciwwirusowego jest bardzo ważne nie tylko dla zakażonego mężczyzny, ale także dla jego bliskich.
Artykuł powstał z udziałem Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego.